Było to możliwe dzięki udziałowi Służby Więziennej w projekcie „Uwalnianie Przestrzeni”.

„Uwalnianie Przestrzeni” jest wydarzeniem kulturalnym, którego organizatorem jest Teatr Nowy oraz Dom Spotkań z Historią. Polega ono na udostępnieniu, wręcz uwolnieniu przestrzeni, na co dzień zamkniętej dla mieszkańców, takiej jak: dachy budowli, pracownie artystów, gmachy państwowe, jednostki wojskowe, więzienia. Każde takie miejsce otwiera się przed zwiedzającymi, którzy mają okazję do zapoznania się z historią i skrywanymi w takich miejscach tajemnicami.

O godzinie 10.00 rano 12 osobowa grupa rozpoczęła swoją niezapomnianą i pełną wrażeń wycieczkę po Areszcie Śledczym Warszawa Mokotów. Dla każdego kto pierwszy raz znajduje się za murami więzienia, już sama świadomość, że jest się „za kratkami”, dźwięk zamykanej za plecami bramy, widok wieżyczek i wysokich murów jest mocnym przeżyciem. Zazwyczaj wiąże się to z poczuciem pewnego rodzaju respektu dla takiego miejsca. Jednak tym razem przestrzeń ta została uwolniona – uczestnicy wycieczki wiedzieli, że po zwiedzaniu więzienia znajdą się na wolności, bogatsi o nowe doświadczenie i refleksje z tym związane.

Przewodnikiem grupy była zastępca kierownika penitencjarnego pani kpt. Anna Zychora-Duda. Po wprowadzeniu gości do zabytkowego pomieszczenia świetlicy centralnej przybliżyła im ponad stuletnią historię jednostki, wyjaśniła podstawowe kwestie związane z wykonywaniem kary pozbawienia wolności oraz stosowania środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztu.

Goście zwiedzili również pomieszczenia biblioteki oraz sekcji kulturalno-oświatowej po czym udali się na oddział dla skazanych uzależnionych od alkoholu „ATLANTIS”. Kpt. Zychora-Duda omówiła cele terapii, sposób jej prowadzenia, oraz efekty z uwzględnieniem specyfiki miejsca – pomimo tego, że oddziaływania terapeutyczne nie różnią się od tych stosowanych w warunkach wolnościowych sama terapia wygląda inaczej ze względu na charakterystykę osób biorących w niej udział.

Kolejnym, bardzo emocjonującym momentem pobytu w murach aresztu, było wejście na oddział mieszkalny półotwarty. Już sam fakt, że na korytarzu przebywali skazani budził emocje. Jednak największe wrażenie na uczestnikach programu wywołało wejście do celi mieszkalnej. Pomimo faktu, iż była ona pusta atmosfera panująca wewnątrz spowodowała, że chyba większość z nich poczuła się niepewnie. Efekt spotęgował oddziałowy, który zatrzasnął za grupą drzwi do celi i głośno zamknął obydwie zasuwy.

Na koniec zwiedzania przed uczestnikami biorącymi udział w tym niecodziennym projekcie uwolniła się jeszcze jedna przestrzeń. Wkroczyli oni na teren ścisły i po pokonaniu śluzy podeszli pod budynek dla tzw. osadzonych niebezpiecznych. Jest to specjalny oddział dla osadzonych stwarzających poważne zagrożenie społeczne albo poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa zakładu – swoiste „więzienie w więzieniu”. Inspektor ochrony sierż. sztab. Dariusz Nowak przedstawił specyfikę tego oddziału oraz udzielił obecnym informacji o warunkach w nim panujących.

Grupa po dwugodzinnym pobycie w Areszcie Śledczym Warszawa Mokotów udała się do bramy głównej. Po drodze prowadzono rozmowy i wymieniano się spostrzeżeniami. Dla niektórych udział w tej akcji był jedynie ciekawą przygodą ale dla innych był czymś więcej- ważnym wydarzeniem w życiu, doświadczeniem niemal metafizycznym. Tak było w przypadku jednej z uczestniczek, która wyznała, że za czasów PRL w tym miejscu przebywał jej mąż i to uwolnienie przestrzeni, ta możliwość bycia w tym samym miejscu po latach ma dla niej bardzo osobisty wydźwięk.

Efekty włączenia się do akcji „Uwolnić Przestrzeń” Służby Więziennej potwierdziły jak istotne jest otwieranie się więzienia jako instytucji totalnej na społeczeństwo. Pozwala w pewien sposób niejako oswoić tę przestrzeń zamkniętą za murami więzienia. Wtedy już nie wydaje się tak złowroga i okrutna bo w odbiorcy podczas procesu poznawczego zaczyna rodzić się zrozumienie dla tego świata „za kratkami”. Jeśli więc na ten projekt spojrzeć z perspektywy wydarzenia kulturalnego to niewątpliwie otwarcie się bramy aresztu takim wydarzeniem było. Chociażby dlatego, że dostarczyło jego uczestnikom nie tylko pewnej dawki emocji ale z całą pewnością skłoniło do głębszych refleksji.