Objął on ludność miejską i wiejską, pomijając szlachtę i duchowieństwo. Był to pierwszy w Europie i drugi na świecie powszechny spis ludności.
Kolejne spisy przeprowadzane w XIX wieku to spisy przeprowadzone na ziemiach polskich pod panowaniem zaborców.

Ujednolicone zasady przeprowadzania spisów ludności po raz pierwszy uzgodniono na Międzynarodowym Kongresie Statystyków w Brukseli w 1853 r. Najważniejsze z ustalonych zasad to m.in. przeprowadzanie spisów co 10 lat, objęcie badaniem całej populacji danego państwa, stosowanie kryterium czasu, stosowanie jednakowych formularzy i instrukcji spisowych, publikowanie wyników spisu. Ustalone ponad 150 lat temu zasady obowiązują do dziś.

Pierwszy powszechny spis ludności obejmujący cały obszar Rzeczpospolitej Polskiej został przeprowadzony w 1921 r., a kolejne spisy powszechne miały miejsce w latach:

• 1931,
• 1946,
• 1950,
• 1960,
• 1970,
• 1978,
• 1988,
• 2002 r.

Zbiory biblioteczne i archiwalne dotyczące spisów to skarbnica wiedzy o polskim społeczeństwie. Każdy spis to zbiorowa fotografia, która pozwala dostrzec, jak zmienialiśmy się w czasie. Aby przybliżyć obraz tych zmian opracowano krótką charakterystykę Warszawy opartą na danych z dwóch spisów: z 1921 r. - pierwszego spisu przeprowadzonego w niepodległej Polsce oraz z 2002 r. – pierwszego spisu przeprowadzonego po przemianach ustrojowych. Warto podkreślić, że poniższe charakterystyki to zaledwie ułamek wiedzy, którą możemy czerpać na podstawie tego najważniejszego statystycznego badania.

Warszawa w 1921 r.

Według danych uzyskanych podczas spisu powszechnego przeprowadzonego w 1921 r. w Warszawie mieszkało 936,7 tys. osób. Ważną cechą charakteryzującą społeczeństwo jest struktura wieku. Ponad połowa mieszkańców stolicy była w wieku produkcyjnym (58,3%). Co trzeci warszawiak był dzieckiem – w przedziale 0 - 17 lat mieściło się 34,7% osób. Seniorzy, czyli osoby w wieku poprodukcyjnym stanowili zaledwie 5,7 % mieszkańców Warszawy. Zdaniem demografów ludność stolicy w latach 20. XX wieku możemy określić jako populację względnie młodą demograficznie.

W spisach powszechnych jednym z badanych zagadnień jest poziom wykształcenia ludności. Analizując strukturę ludności według wykształcenia uwagę zwraca fakt, że 25,6% ludności w wieku 10 lat i więcej nie umiało czytać. Najczęściej spotykanym poziomem wykształcenia, zarówno dla kobiet i jak dla mężczyzn, było:

• wykształcenie początkowe (28,2%)
• i domowe (22,3%).
• Wykształcenie średnie posiadało 14,2% warszawiaków,
• a wyższe tylko 3,1%.
• W 1921 r. zaledwie 1,4% kobiet mogło pochwalić się dyplomem ukończenia studiów wyższych.

Spis powszechny z 1921 r. badał również zagadnienia związane z warunkami mieszkaniowymi ludności. W roku spisowym liczba mieszkań w Warszawie wynosiła 194,4 tys. Przeciętna liczba izb w mieszkaniu to 2,32 – przeważały mieszkania z jednym lub dwoma pomieszczeniami. Jedno mieszkanie zamieszkiwało średnio 4,68 osób, przy czym niemal co piąte mieszkanie zajęte było przez więcej niż siedem osób (19,7%).

Warszawa w 2002 r.

Według informacji uzyskanych w Narodowym Spisie Powszechnym Ludności i Mieszkań 2002 w Warszawie mieszkało 1689,2 tys. osób – w ciągu 81 lat liczba ludności zwiększyła się o ponad 752 tys. Na wzrost liczby mieszkańców stolicy wpłynął przede wszystkim napływ ludności, jak również zmiana granic administracyjnych Warszawy – stopniowe wchłanianie przyległych do miasta terenów. Podobnie jak w 1921 r. liczba kobiet była nieznacznie większa niż liczba mężczyzn.

Charakterystycznym zjawiskiem dla współczesnego społeczeństwa jest proces starzenia się ludności. Dane uzyskane podczas spisu przeprowadzonego w 2002 r. są potwierdzeniem występowania tego procesu. W 2002 r. odsetek warszawiaków w wieku przedprodukcyjnym (0 – 17 lat) wynosił 16,0%. W wieku poprodukcyjnym (mężczyźni - 65 lat i więcej, kobiety – 60 lat i więcej) było 19,4% mieszkańców stolicy. Dane te świadczą o niekorzystnych zmianach w strukturze wiekowej ludności – zwiększyła się liczba i udział osób starszych w ogólnej liczbie ludności, a zmniejszył się odsetek dzieci i młodzieży.

Zachodzące zmiany można zaobserwować także w strukturze wykształcenia ludności. W 2002 r.

• 23,4% warszawiaków posiadało wykształcenie wyższe, wśród
• kobiet odsetek ten wynosił 22,3%.
• Zaledwie 1,3% warszawiaków powyżej 13 lat przyznało się, że nie ma wykształcenia szkolnego lub nie ukończyło szkoły podstawowej.
• Niemal co drugi mieszkaniec stolicy posiadał wykształcenie średnie lub policealne  (42,7%).

Duże zmiany zauważalne są w warunkach mieszkaniowych. W ciągu 81 lat powstało ponad 454 tys. nowych mieszkań – z danych spisowych wynika, że w 2002 r. liczba mieszkań w Warszawie wynosiła 648,6 tys. Przeciętna liczba izb w mieszkaniu to 3,15 – przeważały mieszkania z trzema lub czterema pomieszczeniami. Podniósł się tym samym komfort życia. O polepszeniu warunków mieszkaniowych świadczy również znaczące zmniejszenie się liczby osób przypadających na jedno mieszkanie – w 2002 r. średnia liczba osób w jednym mieszkaniu to 2,55.