Bardzo często zakażenia pneumokokowe wymienia się w kontekście zagrożenia, jakie stanowią dla najmłodszych dzieci, co oczywiście jest uzasadnione ze względu na ich niewykształcony jeszcze w pełni system odpornościowy  (źródło: Kwieciński, A., Zakażenia Streptococcus pnaumoniae – wybrane aspekty, Informator Lekarski, 3/2008).

Jednak osoby po 65 roku życia i cierpiące na choroby przewlekłe to równie ważne i liczne grupy ryzyka zagrożone ciężkim przebiegiem chorób wywoływanych przez pneumokoki  (źródło: Ewa Duszczyk, Ewa Talarek, profilaktyka zakażeń pneumokokowych u osób starszych, Zakażenia 4/2008).

Seniorzy

Obserwuje się znaczny wzrost zapadalności na inwazyjną chorobę pneumokokową (IChP) u osób powyżej 65. roku życia. Częstość zachorowań rośnie w tej grupie wiekowej do 40 przypadków rocznie na każde 100 tys. osób,
w porównaniu z 5-20 przypadkami wśród młodszych dorosłych  (źródło: CDC ABC Surveillance 2006). Podobnie rośnie wśród starszych pacjentów śmiertelność z powodu IChP.

U seniorów występuje 32% wszystkich przypadków choroby, ale aż 52% wszystkich zgonów. Śmiertelność wśród osób starszych wynosi aż ok. 60% z powodu bakteriemii oraz do 80% z powodu pneumokokowego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych (źródło j.w.).

Śmiertelność
z powodu chorób pneumokokowych 
porównanie sytuacji
w grupie pacjentów w starszym wieku
z wszystkimi chorymi 
(źródło: Kwieciński, A., Zakażenia Streptococcus pnaumoniae – wybrane aspekty, Informator Lekarski, 3/2008; Duszczyk, E., Talarek, E., Profilaktyka zakażeń pneumokokowych u osób starszych, Zakażenia, 4/2008; Pink Book, Wyd. 10., luty 2007)

Pacjenci z chorobami przewlekłymi

Drugą grupą osób szczególnie zagrożonych inwazyjną chorobą pneumokokową są pacjenci cierpiący na choroby przewlekłe. Na podwyższone ryzyko zachorowania i ciężkiego przebiegu choroby narażone są w szczególności osoby cierpiące na  (źródło: Czajka, H., Inwazyjne pneumokoki – zapobieganie zakażeniom, Zakażenie, 3/2007; Szenborn, L., Profilaktyka zakażeń pneumokokowych z użyciem 23-welentnej polisacharydowej szczepionki pneumokokowej, Zakażenia, 1/2007; Mikołuć, B., Motkowski, R., Bernatowska E., Szczepienia przeciwko Streptococcus pneumoniae w populacji osób dorosłych, Zakażenia, 1/2008; Ciszewski, A., Szczepienia we wtórnej prewencji chorób serca i układu krążenia, Medycyna po Dyplomie, październik 2009):

• choroby układu oddechowego (np. astma, przewlekła obturacyjna choroba płuc, rozedma), 
• choroby układu sercowo-naczyniowego (np. choroba wieńcowa, przewlekła niewydolność serca),
• cukrzycę.

Dodatkowo wymienia się grupy pacjentów z:

• brakiem śledziony (asplenia),
• przewlekłą niewydolnością nerek lub zespołem nerczycowym,
• przewlekłą chorobą wątroby (w tym z marskością),
• zaburzeniami odporności (np. w wyniku zakażenia HIV, po przeszczepie narządowym, leczone lekami immunosupresyjnymi),
• chorobą alkoholową
• oraz czynnych palaczy.

W każdej grupie wiekowej cierpiący na przewlekłe choroby układu oddechowego, sercowo-naczyniowego oraz na cukrzycę zapadają na inwazyjną chorobę pneumokokową (IChP) kilka razy częściej niż osoby zdrowe  (źródło: Kyaw i wsp., JID, 2005; 192(3):377-86).

Zapadalność
na inwazyjną chorobę pneumokokową
u osób dorosłych z chorobami przewlekłymi

Profilaktyka chorób pneumokokowych u osób starszych i przewlekle chorych

Za najlepszą metodę leczenia zakażeń pneumokokowych uważa się antybiotyki. Jednak powszechne stosowanie tej metody leczenia powoduje narastającą
w ostatnich dekadach oporność pneumokoków na większość stosowanych antybiotyków.
Rosnąca oporność bakterii na ten typ leczenia przesunęła ciężar zainteresowania w kierunku profilaktyki. Obecnie za najlepszą metodę zapobiegania infekcjom pneumokokowym uważa się szczepienia profilaktyczne  (źródło: CDC, MMWR, 1997, Vol 46 No RR-6, ACIP October 22, 2008)

 
.
Zarówno u osób w wieku powyżej 65 lat, jak i z chorobami przewlekłymi (powyżej 2. roku życia) stosuje się 23-walentną szczepionkę polisacharydową. Szczepionka
ta chroni przed infekcjami wywołanymi przez 23 serotypy pneumokoka, odpowiadające za blisko 90% zakażeń u dorosłych. Przeciwciała wytwarzane
w odpowiedzi na szczepienie utrzymują się zazwyczaj przez 5-10 lat.

Skuteczność w zapobieganiu
inwazyjnym zakażeniom pneumokokowym u osób z grup ryzyka 
(źródło: Butler JC i wsp., Pneumococcal polysaccharide vaccine efficacy. An evaluation of current recommendations. JAMA. 1993;270:1826-31)

Wykazano, że szczepionka polisacharydowa przeciwko pneumokokom jest skuteczna w zapobieganiu IChP, zarówno u osób starszych, jak i u osób z chorobami przewlekłymi (źródło: Butler JC et al. Pneumococcal polysaccharide vaccine efficacy. An evaluation of current recommendations. JAMA. 1993;270:1826-31). W przypadku pacjentów powyżej 65. roku życia skuteczność ta wynosi ok. 75%, natomiast w przypadku osób z chorobami przewlekłymi waha się w przedziale 65-84%, w zależności od rodzaju schorzenia.

Wskazane grupy ryzyka oraz poziom refundacji szczepień przeciw pneumokokom dla osób dorosłych w wybranych krajach Europy 
(źródło: Pebody, Pneumococcal vaccination policy in Europe. Eurosurveillance 2005;10(9):174-8. National recommendations 2005).

Szczepienia przeciwko pneumokokom dla osób w wieku starszym i z chorobami przewlekłymi są powszechnie zalecane, m.in. przez Światową Organizację Zdrowia (WHO)  (źródło: WHO, WER, 2003; 78(14)), Amerykański Komitet Doradczy ds. Szczepień Ochronnych (ACIP)  (źródło: CDC, MMWR Recom Rep, 1997; 46(RR8)) oraz Głównego Inspektora Sanitarnego (GIS)  w Polsce (źródło: Program Szczepień Ochronnych, Załącznik do komunikatu Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 22.10.2009.).

Szczepienia te są również rekomendowane przez instytucje zdrowia publicznego w prawie wszystkich krajach europejskich, a w 11 z nich w całości lub częściowo refundowane.