Związek pomiędzy grypą i zakażeniami pneumokokowymi jest uznanym faktem medycznym i epidemiologicznym.  (Grabowska K, Högberg L, Penttinen P, Svensson A, Ekdahl K, BMC Infectious Diseases 2006,6(58);1-9.)

Infekcje wirusowe sprzyjają bowiem wtórnym zakażeniom bakteryjnym o ciężkim przebiegu.  (Kozioł-Montewka M., Informator Lekarski, 2008, 9:6-10.) Podczas każdej pandemii grypy w XX wieku to właśnie powikłania pogrypowe wywołane przez pneumokoki stanowiły najczęstszą przyczynę zgonów . (CDC, Prevention Of Pneumococcal Infections Secondary To Seasonal And 2009 H1N1 Influenza Viruses Infection, dostępne na stronie).
Podobną sytuację obserwujemy w przypadku zwykłej, sezonowej grypy. Zatem, w sezonie największej zapadalności na grypę - w Polsce jest to styczeń-marzec – dzięki szczepieniom przeciw pneumokokom można zapobiec wtórnym zakażeniom tymi bakteriami, czyli potencjalnie groźnym powikłaniom pogrypowym.

Wirusowe infekcje dróg oddechowych, a w szczególności grypa, sprzyjają zakażeniom pneumokokowym  (Czajka, H. „Inwazyjne pneumokoki – zapobieganie zakażeniom”, Zakażenia – Suplement 3/2007). Osłabiony grypą organizm nie jest w stanie bronić się przed bakteriami znajdującymi się w otoczeniu, bądź tymi, których jest nosicielem. Szczególnie narażone na powikłania i ciężki przebieg choroby pneumokokowej są te osoby, których układ odpornościowy jest niedojrzały, osłabiony ze względu na wiek, bądź współistniejące choroby przewlekłe.

Zakażenia wirusowe

predysponują do wystąpienia wtórnych zakażeń
bakteryjnych o ciężkim przebiegu

Pneumokokowe powikłania grypy

Najczęstszym powikłaniem pogrypowym jest zapalenie płuc, zazwyczaj spowodowane wtórnymi zakażeniami bakteryjnymi  (Plotkin SA, Vaccines, 2008: 259–290; WER2005; 33(80):279–87; Cox N, Subbarao K. Lancet 1999; 354: 1277–1282).

Pneumokoki stanowią poważny czynnik wywołujący tę chorobę u osób dorosłych3. To właśnie te bakterie są przyczyną ponad 30% pozaszpitalnych i prawie połowy szpitalnych zapaleń płuc u osób dorosłych  (Ewa Duszczyk, Ewa Talarek, profilaktyka zakażeń pneumokokowych u osób starszych, Zakażenia 4/2008). Najbardziej zagrożone pneumokokowymi powikłaniami grypy są osoby starsze i cierpiące na przewlekłe choroby serca, płuc i cukrzycę.  (Mikołuć B., Motkowski R., Bernatowska E., Szczepienia przeciwko streptococcus pneumoniae w populacji osób dorosłych, Zakażenia 1/2008)

W Stanach Zjednoczonych zakażenia pneumokokowe stanowią główną przyczynę zachorowań i przypadków śmiertelnych, którym można zapobiec poprzez szczepienia3. Dlatego też szczepienia przeciw pneumokokom wymienia się jako oczywiste rozwiązanie profilaktyczne w czasie epidemii lub pandemii grypy,
w szczególności u osób z grup wysokiego ryzyka wystąpienia powikłań pogrypowych  (Szenborn, L., Komentarz redakcyjny. Medycyna Praktyczna. 2009; 1(11):25-26. Supl. „Szczepienia”; WHO Weekly epidemilogical rekord. 2008; No. 42, 83:373-384)).

Pneumokoki a grypa A/H1N1v

W obecnej sytuacji epidemiologicznej znacząco rośnie ryzyko zachorowania na  grypę wywołaną pandemicznym wirusem A/H1N1v i wystąpienia groźnych powikłań. Dlatego amerykańskie Centrum Kontroli i Prewencji Chorób zaleca zaszczepienie się przeciw pneumokokom wszystkim osobom z grup ryzyka.
Podczas epidemii grypy, szczepienia te uważane są za skuteczną profilaktykę zakażeń pneumokokowych, a także metodę zmniejszenia liczby zachorowań
i przypadków śmiertelnych  (CDC, Interim guidance for use of 23-valent pneumococcal polysaccharide vaccine during novel influenza A (H1N1) outbreak, dostępne na stronie).

Szczególnie istotne jest, aby przeciw pneumokokom zaszczepiły się osoby chore przewlekle poniżej 65. roku życia, bowiem wśród ciężkich i śmiertelnych przypadków grypy A/H1N1v znalazły się właśnie osoby z tej grupy. Pacjenci ci rzadko też poddają się szczepieniu przeciw grypie, co dodatkowo zwiększa prawdopodobieństwo zachorowania i groźnych powikłań9.

Jednoczesne szczepienia przeciw grypie i pneumokokom

Szczepionka polisacharydowa przeciw pneumokokom dla dorosłych może być podawana przez cały rok, również razem ze szczepionką przeciw grypie. Wyniki badań klinicznych pokazują, że jednoczesne zaszczepienie się przeciw grypie
i pneumokokom daje dodatkowe korzyści10 (Nichol KL., Vaccine, 1999; 17(suppl 1): S91-3.).

Najważniejszą z nich jest znaczący wzrost skuteczności tych szczepień w redukcji ryzyka hospitalizacji z powodu zapalenia płuc, jak też obniżenie zagrożenia śmiercią wśród osób w podeszłym wieku, chorych na przewlekłe choroby płuc.

Skuteczność szczepień
przeciw pneumokokom i grypie
wśród osób w podeszłym wieku,
chorych na przewlekłe choroby płuc 

Zalecenia i europejskie programy szczepień

Główny Inspektor Sanitarny, Światowa Organizacja Zdrowia i Komitet Doradczy ds. Szczepień Ochronnych rekomendują szczepienie przeciw grypie i pneumokokom osobom z grup ryzyka, w tym osobom starszym i chorym przewlekle . (Komunikat GIS z dnia 1.04 2009; Centers for Disease Control and Prevention. Department of Health and Human Services. Prevention of Pneumococcal Disease. Recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP), 1997. MMWR Recomm Rep, 1997;46(RR-8):1-64; World Health Organization. 23-valent pneumococcal polysaccharide vaccine. WHO position paper. Weekly Epidemiol Rec, 2008;83(42):373-84; World Health Organization. Influenza vaccines. WHO position paper. Weekly Epidemiol Rec, 2005;80(33):279-7;)

Zalecenia szczepień przeciw grypie
i pneumokokom
w poszczególnych krajach 
(Pebody, Pneumococcal vaccination policy in Europe. Eurosurveillance 2005;10(9):174-8. National recommendations 2005)

Zobacz informację o szczepieniach.