Obelisk przed Cmentarzem Powstańców Warszawy przy ul. Wolskiej.
Fot. Michał Pawlik

Zbliża się 69. rocznica wybuchu Powstania Warszawskiego.
Jak każdego roku, 1 sierpnia spotykamy się o 19.30 na Cmentarzu Powstańców Warszawy na warszawskiej Woli, by uczcić pamięć bohaterskich żołnierzy Armii Krajowej i cywilnej ludności Warszawy, która oddała życie za wolną Polskę w tamte sierpniowe dni. Uroczystości na Cmentarzu zgromadzą kombatantów – bezpośrednich świadków historii, harcerzy, rodziny ofiar, przedstawicieli władz państwowych i  stołecznych i mieszkańców Warszawy.

Należy zauważyć że trwają  prace renowacyjne największej powstańczej nekropolii Stolicy, rozpoczęte w ubiegłym roku, a prowadzone przez Radę Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa przy wsparciu Wojewody Mazowieckiego.

Nowe nagrobki na kwaterach Cmentarza Powstańców Warszawy.
Fot. Michał Pawlik

Tegorocznym obchodom rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego w tym szczególnym miejscu towarzyszyć będzie wystawa poświęcona historii Cmentarza Powstańców Warszawy i powojennym ekshumacjom z mogił powstańczych. Jej inicjatorem i wykonawcą jest Towarzystwo Przyjaciół Woli we współpracy z Naczelną Dyrekcją Archiwów Państwowych i  Archiwum Państwowym Miasta Stołecznego Warszawy.

Podobnie jak w roku ubiegłym, bezpośrednio po zakończeniu uroczystości oficjalnych, z inicjatywy Komitetu ds. Cmentarza Powstańców na Woli, odbędzie się Msza Święta Polowa. W tym roku Eucharystii przewodniczył będzie Jego Eminencja Kazimierz Kardynał Nycz. Po jej zakończeniu wysłuchamy pieśni i piosenek powstańczych w wykonaniu Grupy Teatralnej „Warszawiaki”.

Ołtarz na Cmentarzu Powstańców Warszawy.
Fot. Michał Pawlik

Z satysfakcją przyjmujemy zapowiedź złożoną przez Wojewodę Mazowieckiego, pana Jacka Kozłowskiego, dotyczącą dalszych prac renowacyjnych na cmentarzu. Ich celem jest nadanie właściwego charakteru temu szczególnemu miejscu poprzez: wykonanie bram wejściowych, kontynuację wymiany tablic oraz przywrócenie symboliki religijnej i powstańczej na mogiłach.

WOLA PAMIĘCI.
Cmentarz Powstańców Warszawy na Woli.


Zapowiedź wystawy plenerowej Towarzystwa Przyjaciół Woli


1 sierpnia 2013 r.:
Cmentarz Powstańców Warszawy na Woli


2 sierpnia – 10 września 2013 r.:
Skwer im. ks. Jana Twardowskiego
(wzdłuż ul. Krakowskie Przedmieście)

„Powstanie warszawskie pochłonęło tysiące ofiar, ale najtragiczniejszy był los tych, którzy wymordowani bestialsko przez hitlerowskich oprawców zginęli w miejscach masowych egzekucji w pierwszych dniach sierpnia 1944 r.” — pisał autor relacji z pogrzebu ekshumowanych ofiar, który odbył się w Warszawie 6 sierpnia 1946 r.

Cmentarz Powstańców Warszawy na Woli jest nekropolią wyjątkową, największą tego rodzaju w Europie. Spoczywają na niej szczątki i prochy ponad 100 tys. osób poległych, zamordowanych i spalonych przez Niemców w czasie Powstania Warszawskiego —  ludności cywilnej i żołnierzy— ekshumowanych z ulic Warszawy po zakończeniu II wojny światowej.

Ekspozycja przybliża okoliczności powstania cmentarza, kolejne fazy jego projektowania, ale też tych, którzy na nim spoczęli i realia ich śmierci. Pokazuje również, sięgając w przeszłość, dzieje Woli, na terenie której usytuowany został cmentarz — na szlaku wielu zbiorowych miejsc straceń w pierwszym okresie powstania warszawskiego (1944), a zarazem w pobliżu historycznej Reduty gen. Sowińskiego, miejsca krwawych walk w czasie powstania listopadowego (1831) i obrony Warszawy (1939).

Cmentarzem tym władze Warszawy zamierzały uczcić bohaterstwo warszawiaków walczących w obronie swojego miasta, dlatego zdecydowały, że powstanie on w miejscu uświęconym krwią żołnierzy polskich, poległych w obronie naszej niepodległości od czasów rozbiorów. Idea utworzenia Cmentarza Powstańców Warszawy zrodziła się w lipcu 1945 r.. Wyborem miejsca pod nowy cmentarz zajęło się Biuro Odbudowy Stolicy, które wskazało na konieczność opracowania szczegółowego projektu „Cmentarza dla Poległych w Powstaniu 1944 r.”, które powierzono we wrześniu 1945 r. architektom Romualdowi Guttowi i Alinie Scholtzównie.

Uroczyste poświęcenie i otwarcie Cmentarza Powstańców Warszawskich odbyło się 29 listopada 1945 r.. Pogrzeby trwały do początku lat 50. Największy miał miejsce 6 sierpnia 1946 r. W 1963 r. Cmentarz został przeprojektowany, a w 1973 r. wzbogacony o monumentalny pomnik Polegli - Niepokonani. 

Stare nagrobki, z krzyżami Grunwaldu, na Cmentarzu Powstańców Warszawy.
Fot. Michał Pawlik

Na Cmentarzu Powstańców Warszawy spoczęły prochy ekshumowanych ze wszystkich dzielnic  Warszawy, ludności cywilnej wymordowanej w czasie Rzezi Woli,
z terenu dawnego Generalnego Inspektoratu Sił Zbrojnych w Alejach Ujazdowskich, z siedziby Gestapo na Szucha oraz licznych miejsc straceń. Pochowano tu również żołnierzy września 1939 r., walk o Warszawę z 1945 r., więźniów Pawiaka i okolicznych mieszkańców oraz Żydów rozstrzelanych w latach 1940–1943 na stadionie SKRA przy Okopowej.

„Towarzystwo Przyjaciół Woli wspierając wieloletnią działalność Komitetu ds. Cmentarza Powstańców Warszawy przy Światowym Związku Żołnierzy AK z panią Wandą Traczyk-Stawską na czele, pragnie przywrócić pamięć o Cmentarzu, a przede wszystkim o spoczywających tu ofiarach, chcąc dochować wierności ideałom, za które wówczas zginęli” – zapowiada wystawę jej inicjator - prezes Towarzystwa Przyjaciół Woli - pan Michał Szczerba.

Organizatorzy:

• Towarzystwo Przyjaciół Woli,
• Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych,
• Archiwum Państwowe m.st. Warszawy;

Partnerzy:

• Komitet ds. Cmentarza Powstańców Warszawy przy ŚZŻAK,
• Dom Spotkań z Historią,
• Archiwum Główne Akt Dawnych,
• Archiwum Akt Nowych,
• Narodowe Archiwum Cyfrowe.