1 lutego mija setna rocznica urodzin Iny Benity – jednej z najpiękniejszych i najbardziej intrygujących aktorek polskich okresu międzywojennego. Mimo, iż w ciągu 8 lat kariery, którą przerwał wybuch II wojny światowej, zagrała zaledwie w 16 filmach i to głównie kreując postaci drugoplanowe, na stałe zapisała się na kartach polskiej kinematografii.
Obdarzona scenicznym i ekranowym magnetyzmem a także znakomitymi warunkami fizycznymi – doskonała figura tancerki, duże ciemne oczy i platynowe blond włosy – stanowiła ucieleśnienie kobiety-wampa polskiego kina lat 30. ubiegłego wieku. Doskonale czuła się w rolach kobiet-uwodzicielek, łamiących męskie serca. I właśnie taką Inę Benitę przypomnimy w lutym w Iluzjonie – jako kapryśną Florę z przezabawnej komedii Krawicza „Dwie Joasie”, w której partnerowała Jadwidze Smolarskiej i Franciszkowi Brodniewiczowi; uwodzicielską i zaborczą Irenę LaRochelle w dramacie społecznym „Czarne diamenty” czy huculską famme fatale doprowadzającą zakochanych w niej mężczyzn do zguby w jednym z najlepszych filmów z jej udziałem - „Przybłęda”. Całość portretu uzupełni zazdrosna Lorka z ekranizacji melodramatu Mniszkówny - „Gehenna” oraz stanowcza pani majstrowa z ostatniej polskiej przedwojennej komedii „Ja tu rządzę”. Pewnym zrównoważeniem tego demonicznego obrazu będzie jedna z nielicznych w karierze aktorki bardziej delikatnych kreacji, którą stworzyła w doskonałej komedii Michała Waszyńskiego „Jego ekscelencja subiekt”.

 

 

 

 

 
Przegląd potrwa w dniach 1-8 lutego w kinie Iluzjon.

 

PLAN PROJEKCJI:

1. II; godz. 20.00 JA TU RZĄDZĘ r. Mieczysław Krawicz, Polska 1939 99’
2. II; godz. 18.15 CZARNE DIAMENTY r. Jerzy Gabryelski, Polska 1939  80’
3. II; godz. 17.45 DWIE JOASIE r. Mieczysław Krawicz, Polska 1935 88’
6. II; godz. 18.15 GEHENNA r. Michał Waszyński, Polska 1938  84’
7. II; godz. 18.15 JEGO EKSCELENCJA SUBIEKT  r. Michał Waszyński, Polska 1933 81’
8. II; godz. 18.30 PRZYBŁĘDA r. Jan Nowina-Przybylski, Polska 1933 67’

 

Bilety w cenie 11 zł do nabycia w kasie kina Iluzjon
Kino Iluzjon Filmoteki Narodowej
Biblioteka Narodowa, al. Niepodległości 213, wejście A
tel.: 22 646 12 60 (czynny na pół godziny przed pierwszym seansem)

 

 

RYS BIOGRAFICZNY:

Janina Ferow-Bułhak, bo tak brzmi prawdziwe nazwisko Benity - jak podają wszystkie źródła filmowe - przyszła na świat w 1912 roku w Kijowie (sama w jednym z wywiadów udzielonych w 1937 r. miesięcznikowi „Kino dla Wszystkich” podała, że urodziła się na Kaukazie w roku 1913). W 1920 roku wraz z rodziną przyjechała do Polski. Ukończyła paryską Sacre Coeur a następnie Kursy Wokalno-Dramatyczne w Warszawie. Chciała zostać aktorką dramatyczną lub operową ale po namowach męża i mentora Jerzego Dal-Atana zadebiutowała w 1931 roku w kabarecie. Początkowo występowała w teatrzyku „Nowy Ananas”, następnie w „Morskim Oku”. Jednocześnie realizowała swój pierwszy filmu „Puszcza”. W kolejnych latach swą działalność sceniczną ograniczyła na rzecz filmu. Występowała m.in. w kabarecie „Femina” a od 1937 r. związana była z warszawskimi teatrzykami rewiowymi – „Cyrulikiem Warszawskim" (1937), „Wielką Rewią" (1938-39) oraz „Ali Babą". W czasie wojny Ina Benita występowała w jawnych teatrach – „Komedia”, „Niebieski Motyl”, „Miniatury”. W 1943 r. związała się z austriackim oficerem, z którym wyjechała do Wiednia. Gdy na początku 1944 roku oficer (jego nazwisko pozostało nieznane) został wezwany do Warszawy, ich romans wyszedł na jaw. Oboje zostali oskarżeni o „Rassenschande" – działanie przeciw czystości rasowej – za co on został wysłany na front wschodni, ona zaś osadzona na Pawiaku, gdzie urodziła syna. Z więzienia została zwolniona w przeddzień Powstania Warszawskiego. Według najczęściej przywoływanych informacji Janina wraz z maleńkim synkiem zginęła podczas Powstania w kanałach przedostając się do Śródmieścia lub, jak niektórzy utrzymują, już w samym Śródmieściu. Jednakże data i miejsce jej śmierci wciąż pozostają nieustalone.

Obdarzona scenicznym i ekranowym magnetyzmem a także znakomitymi warunkami fizycznymi stanowiła ucieleśnienie kobiety-wampa polskiego kina lat 30. ubiegłego wieku. Doskonale czuła się w rolach kobiet-uwodzicielek, łamiących męskie serca. Takie kreacje stworzyła m.in. w niezapomnianych komediach „Dwie Joasie” Mieczysława Krawicza i „Jaśnie Pan Szofer” Michała Waszyńskiego. Mimo, iż obie kreacje były rolami drugoplanowymi, udało się jej stworzyć w nich na tyle silny obraz kobiety demonicznej, że zwróciła na siebie uwagę krytyków, jednoznacznie określających jej typ aktorski jako polskiej famme fatale.  Zaczynała jednak od ról bardziej wyrafinowanych i delikatnych, jak choćby w debiutanckiej „Puszczy”, w której wcieliła się w postać niewinnej panny-dziedziczki swym urokiem zdobywającej miłość słynnego hulaki. Podobną kreację „grzecznej panienki” stworzyła w farsie „Jego ekscelencja subiekt” Michała Waszyńskiego. Dopiero jej trzeci film „Przybłęda” Jana Nowiny-Przybylskiego, w którym zagrała główną rolę, pozwolił jej na pokazanie pełnego wachlarza możliwości aktorskich. Stworzyła tu kreację kobiety moralnie niejednoznacznej, z jednej strony pragnącej ciepła i miłości, z drugiej niepokornej, emanującej nieposkromionym erotyzmem, która twardo dąży do celu.

Szczytowy okres jej kariery przypadł na lata 1938-1939. Wystąpiła wówczas w ośmiu filmach, w których ugruntowała już swą pozycję specjalistki od ról niszczycielskich kobiet. Nie stroniła zarówno od ról w komediach („Trójka hultajska”, „Sportowiec mimo woli”), jak i w melodramatach („Gehenna”, „Doktór Murek”, „Serce Matki”). Jednakże swoje najlepsze kreacje stworzyła w dwóch dramatach społecznych – „Ludziach Wisły” w reżyserii Aleksandra Forda i Jerzego Zarzyckiego, w którym brawurowo wcieliła się w rolę córki szypra rozdartej między namiętnością a rodziną oraz w debiucie Jerzego Gabryelskiego „Czarne diamenty”, w których jako uwodzicielska Irena La Rochelle nieomal staje się przyczyną moralnego upadku kopalnianego inżyniera. Jej ostatni film „Ja tu rządzę”, do którego zdjęcia kręcone były latem 1939 roku nie został ukończony. Premiera tego, zmontowanego przez Niemców, filmu odbyła się dopiero w 1941 roku.

Ina Benita nie ograniczała się jedynie do aktorstwa – w 1939 roku w „Wiadomościach Filmowych” został opublikowany jej scenariusz „Nie chcę kraść”, na podstawie którego miał zostać zrealizowany film.

 

 

FILMY:
PRZYBŁĘDA 67 min.
reż.: Jan Nowina-Przybylski; scen.: Marceli Tarnowski; zdj.: Albert Wywerka; wyk.: Ina Benita, Zbigniew Staniewicz, Feliks Żukowski, Jaga Boryta, Zygmunt Chmielewski i inni / Polska 1933

W mieszkającej na skraju wsi pięknej Maryjce do szaleństwa zakochany jest żonaty Dmetr. Samotna, odtrącona przez społeczność dziewczyna, początkowo skłonna jest przystać na romans, wkrótce jednak oddaje serce biednemu włóczędze Jurowi. Zazdrość Dmetra doprowadza do dramatycznych wydarzeń.
Trzeci w karierze Benity film w końcu pozwalał wydobyć jej cały wachlarz możliwości aktorskich i stworzyć tak charakterystyczną w późniejszych latach kreację kobiety moralnie niejednoznacznej, emanującej erotyzmem, który wpędza ją w nie lada kłopoty, wzbudzając niezdrowe zainteresowanie mężczyzn i nienawiść kobiet. Film jest jednocześnie ciekawym zapisem życia huculskiej wsi.

 

JEGO EKSCELENCJA SUBIEKT 81 min.
reż.: Michał Waszyński; scen.: Konrad Tom; zdj.: Seweryn Steinwurzel; wyk.: Eugeniusz Bodo, Ina Benita, Mieczysława Ćwiklińska, Konrad Tom, Wiktor Biegański, Zygmunt Chmielewski i inni / Polska 1933

Jurek Czerwoński, subiekt jednej z wielkich firm konfekcyjnych, dzięki swej miłej powierzchowności i zaletom towarzyskim jest ulubieńcem klienteli i swoich szefów. Na skutek zbiegu okoliczności w wieczór sylwestrowy Jurek trafia na przyjęcie do przemysłowca Poreckiego. Wzięty za oczekiwanego radcę Chełmońskiego z Ameryki, staje się ośrodkiem zainteresowania zebranych. Flirt z córką gospodarzy Anią z czasem przeradza się w gorącą wzajemną miłość, nie zakłóconą wyznaniem przez Jurka prawdy o mistyfikacji. Jednakże w obliczu grożącego bankructwa rodzice postanawiają wydać Anię za bogatego Krachta. Na szczęście Jurkowi udaje się w porę udowodnić, iż Kracht jest hochsztaplerem, zaś gorące uczucie subiekta i obietnica pięciokrotnej podwyżki ze strony jego szefów ostatecznie pokonują sprzeciw Poreckich, by Jurek został ich zięciem. Typowa komedia pomyłek, wzięta z tradycji fars teatralnych, została zrealizowana lekko i sprawnie, z poczuciem humoru. Znakomita oprawa muzyczna, z nieśmiertelnym przebojem Henryka Warsa „Tyle miłości znajdziesz w sercu mym, dziewczyno” jest dodatkową zaletą filmu.

 

DWIE JOASIE   88 min.
reż.: Mieczysław Krawicz; scen.: Jan Fethke; zdj.: Zbigniew Gniazdowski; wyk.: Jadwiga Smosarska, Ina Benita, Lucyna Szczepańska, Franciszek Brodniewicz,  Michał Znicz, Wojciech Ruszkowski i inni / Polska 1935

„Dwie Joasie” to historia sympatycznej maszynistki, sumiennej i wzorowej pracownicy, która mimo wielu zalet musi często zmieniać pracę, ponieważ nie może znieść zalotów kolejnych szefów. Wreszcie wpada na pomysł, by z pełnej uroku dziewczyny zmienić się w ulizaną okularnicę i w ten sposób osiągnąć spokój w pracy. Po pewnym czasie role się odwracają i to właśnie Joasia zakochuje się w swoim następnym szefie. Typowa dla polskiej kinematografii komedia pomyłek i przebieranek swój urok zawdzięcza kulturze realizacji i znakomitemu aktorstwu.

 

GEHENNA 84 min.
reż.: Michał Waszyński; scen.: Anatol Stern; zdj.: Albert Wywerka; wyk.: Lidia Wysocka, Ina Benita, Mieczysława Ćwiklińska, Stanisława Wysocka, Witold Zacharewicz i inni / Polska 1938

Klasyczny melodramat oparty na powieści Heleny Mniszkówny. Po śmierci matki Anią, a przede wszystkim jej pokaźnym majątkiem, opiekuje się stryj. Pewnego dnia, podczas spaceru, stara cyganka przepowiada Ani, że jej miłość stanie się kiedyś przyczyną śmierci jej ukochanego. Zapomniawszy o wróżbie dorosła już panna pragnie wyjść za mąż za sąsiada – księcia Andrzeja. Okazuje się, iż opiekun żadną miarą nie zgodzi się na jej zamążpójście. Stryj piętrzy trudności, aż w końcu wychodzi na jaw jego skrywana dotąd obłędna namiętność do podopiecznej, która doprowadza do tragicznych wydarzeń.

 
CZARNE DIAMENTY 80 min.
reż.: Jerzy Gabryelski; scen.: Jan Fethke; zdj.: Stanisław Lipiński; wyk.: Zbigniew Sawan, Zofia Kajzerówna, Ina Benita, Stanisława Wysocka, Aleksander Zelwerowicz i inni / Polska 1939 

Dyrekcja chce sprzedać kopalnię zagranicznemu koncernowi. Górnicy, za namową inżyniera Nawrata, postanawiają zebrać pieniądze na jej wykupienie. Tymczasem inżynier przestaje się interesować losami kopalni, bowiem zakochuje się w córce francuskiego przemysłowca, która skutecznie odciąga go od kontaktów z dotychczasowymi współpracownikami. Dopiero pożar w kopalni sprawia, iż Nawrat dzięki swojej bohaterskiej postawie odzyskuje utracone zaufanie. Debiut fabularny Jerzego Gabryelskiego został zrealizowany na podstawie powieści Gustawa Morcinka. Film, ukończony tuż przed wybuchem II wojny światowej, nie zdążył mieć swojej premiery w 1939 roku. Po wojnie pokazano go dopiero w roku 1981.

 

JA TU RZĄDZĘ 99 min.
reż.: Mieczysław Krawicz; scen.: Emanuel Schlechter, Ludwik Starski; zdj.: Zbigniew Gniazdowski; wyk.: Zbigniew Rakowiecki, Mieczysława Ćwiklińska, Ina Benita, Józef Orwid, Władysław Grabowski, Stanisław Sielański  i inni / Polska 1939

Ostatnia polska komedia przedwojenna zrealizowana została latem 1939 roku. Jest to adaptacja sztuki Wincentego Rapackiego syna „Pani majstrowa” a jej bohaterem jest młody hrabia, Józio Lulewicz, który pragnąc wyłudzić od matki pieniądze na założenie teatru, zatrudnia się na stanowisku terminatora w zakładzie szewskim na Starym Mieście. Bojąc się kompromitacji nazwiska, hrabina ulega szantażowi. Tymczasem Józio ani myśli rezygnować z pracy, gdyż  obiektem jego westchnień staje się piękna córka szewca.
Bezsprzeczną wartość filmu stanowią zdjęcia Warszawy w przededniu wojny. Film został zmontowany przez Niemców i swoją prapremierę miał w grudniu 1941 roku.