11 marca, czwartek, godz. 18.00
„Architektura polityczna” – Warszawa carów.

W okresie zaborów władza prowadziła dwutorową politykę w dziedzinie architektury i przestrzeni miasta. Z jednej strony ograniczano reprezentacyjne inwestycje, o ile nie służyły rusyfikacji, z drugiej przekształcano istniejące budynki na rosyjską modłę. Ofiarą przebudów padł wtedy m.in. Pałac Staszica czy Kościół Pijarów przy placu Krasińskich. Wzniesiono zaś kilka cerkwi, pomników i koszary.

 „Architektura polityczna” to nowy cykl varsavianistyczny Domu Spotkań z Historią przygotowany przez Jarosława Trybusia, historyka sztuki i krytyka architektury. Poświęcony jest związkom warszawskich budynków z polityką.

Architektura ma łatwość zdradzania swojego twórcy i stawania się narzędziem w rękach polityków. Jako najpowszechniejsza ze sztuk jest dla władzy niezwykle przydatna propagandowo, ponieważ komunikat, który niosą budynki, trafia do całej społeczności. Stąd trudna rola architektów, ale i ciekawe zagadnienie dla historyków architektury i idei, starających się odczytać z budynku te znaczenia, które programowo mu nadano, a których ostrość z czasem się zatarła. 

W najnowszej historii Warszawy dają się zaobserwować kolejne etapy polityki wymazywania z mapy architektonicznej miasta wcześniejszych naleciałości niosących komunikat uważany za obcy i wrogi. Zjawisko to, które prof. Marta Leśniakowska nazwała trafnie „strategią zapominania”, dotyczy zarówno obecnej niechęci do architektonicznych pozostałości PRL-u, jak i wcześniejszej niechęci ze strony władzy ludowej do pamiątek miasta burżuazyjnego, czy tego z kolei wobec śladów panowania zaborców.

Informacja o autorze cyklu:

Jarosław Trybuś
– historyk sztuki, krytyk architektury, wykładowca. W 2008 był wraz z Grzegorzem Piątkiem kuratorem wystawy w pawilonie polskim Hotel Polonia The Afterlife of Buildings/Budynków życie po życiu na XI Biennale Architektury w Wenecji (2008) nagrodzonej Złotym Lwem za najlepszą ekspozycję narodową.

Kolejne spotkania w cyklu:

• Warszawa odrodzona
  
  
  Tuż po odzyskaniu niepodległości rozpoczęła się akcja repolonizacji miasta i jego architektury. Równolegle ze wznoszeniem i projektowaniem nowych niezbędnych stolicy gmachów reprezentacyjnych zacierano ślady rosyjskiego panowania. Ofiarą „czyszczenia” padły prócz pomników także cerkwie. Gmachom przebudowanym wcześniej przez Rosjan przywracano dawny wygląd.
  
  
• Warszawa sanacyjna
  
  
  W okresie 20-lecia międzywojennego Warszawa śniła swoje sny o potędze. Projektowane gmachy reprezentacyjne, a także największa inwestycja jaką miała być dzielnica rządowa na Polu Mokotowskim, informować miały o sile odrodzonego państwa. Operowały przy tym językiem właściwym architekturze dyktatur.
  
  
• Warszawa nazistowska
  
  
  Jeden z najokrutniejszych planów sprowadzenia wielkiego miasta do roli 40-tysięcznego węzła w tranzycie między wschodem a zachodem przygotowany został przez nazistowskich planistów już w 1939 roku. Miasto stracić miało wszystko, co świadczyło o jego historii i o jego mieszkańcach, a usprawiedliwieniem była ideologia.
  Warszawa nowoczesna (funkcjonalna)
  Już w czasie wojny powstawać zaczęły plany nowego miasta zbudowanego na gruzach. Miało być ono ucieleśnieniem nowoczesnych idei mających swoje źródła w projektach Corbusiera, nie wolnych od politycznego zaangażowania.
  
  
• Warszawa socrealizmu
  
  
  Dzięki zadekretowanej w 1949 roku doktrynie socrealizmu Warszawa stać się miała wzorcowym miastem socjalistycznym. Wznoszeniu nowej architektury towarzyszyło zacieranie śladów miasta burżuazyjnego i poprawianie historii przy wybiórczej odbudowie zabytków.
  
  
• Warszawa ponowoczesności
  
  
  Przemiany zapoczątkowane w 1989 roku przyniosły nie tylko nową kapitalistyczną architekturę, ale także stworzyły pole do zmasowanego ataku na pozostałości epoki komunizmu. Procesom tym towarzyszył kłopot z językiem architektonicznym jakim przemawiać ma III RP. Dobitnym przykładem niemoty państwa stał się gmach Sądu Najwyższego przy placu Krasińskich.

***
Dom Spotkań z Historią (DSH) — instytucja kultury m.st. Warszawy — zajmuje się popularyzowaniem wiedzy o XX-wiecznej historii Polski i Europy Środkowo-Wschodniej. Organizuje wystawy, projekcje filmowe, spotkania z historykami, seminaria, warsztaty edukacyjne, konferencje. Jest wydawcą książek historycznych.
DSH prowadzi też działalność dokumentacyjną. W Mediotece – cyfrowym archiwum DSH – gromadzone są źródła dźwiękowe, ikonograficzne i filmowe.

DSH ściśle współpracuje z Ośrodkiem KARTA, niezależną organizacją pozarządową, od lat dokumentującą historię minionego stulecia. Jest również miejscem otwartym na inicjatywy innych środowisk i organizacji, polskich i zagranicznych. DSH współpracuje z wieloma organizacjami w kraju i za granicą, m.in. Instytutem Studiów Politycznych PAN, Instytutem Pamięci Narodowej, Ośrodkiem Badań, Informacji i Upowszechniania Memoriał w Moskwie, Instytutem Badań nad Totalitaryzmem im. Hannah Arendt w Dreźnie, Fundacją Körbera w Hamburgu, Uniwersytetem Warszawskim, Polską Agencją Prasową.

Dom Spotkań z Historią, ul. Karowa 20, 00-324 Warszawa, czynny: wtorek-piątek: 10.00-18.00, sobota-niedziela: 11.00-17.00 oraz podczas spotkań wieczornych. Na wszystkie wystawy, pokazy i inne imprezy organizowane w DSH — WSTĘP WOLNY. Więcej informacji www.dsh.waw.pl.