Dla geologa Stanisława Małkowskiego Warszawa stała się „(...) jak gdyby wystawą różnych materiałów budowlanych przywożonych z rozmaitych zakątków własnego kraju i obczyzny" (Małkowski S. 1927, Petrografia Warszawy [w:] Przewodnik geologiczny po Warszawie i okolicach).

Powszechność i różnorodność kamienia naturalnego w architekturze i rzeźbie stolicy pozwala zapoznać się ze skałami osadowymi, magmowymi i metamorficznymi.

Spójrzmy okiem geologa na warszawską architekturę

Zapoznanie z zastosowaniem kamienia w budownictwie Warszawy rozpoczniemy od obserwacji geologicznych w najstarszym budynku Państwowego Instytutu Geologicznego (budynek Muzeum Geologicznego, wejście od ul. Wiśniowej).

Schody zewnętrzne w wejściu głównym wykonano z czerwonego granitu z południowo-zachodniej Finlandii. Hol przy wejściu głównym do Muzeum ozdobiono okładziną z polerowanych płyt dewońskiego wapienia bolechowickiego z Gór Świętokrzyskich. Na ich powierzchni widoczne są liczne skamieniałości.

Muzeum Geologiczne PIG-PIB
okładzina z wapienia bolechowskiego

Kierując się w stronę stacji metro „Pole Mokotowskie", będącej drugim miejscem obserwacji, zobaczymy głaz narzutowy ustawiony przed wejściem do nowego budynku Państwowego Instytutu Geologicznego. Jest to gnejs biotytowy ważący ok. 30 ton.

Na stacji „Pole Mokotowskie" zastosowano kamienie budowlane, którymi są skały o genezie:

• osadowej (piaskowce),
• magmowej (granity, sjenity)
• i metamorficznej (gnejsy).

Przy wejściach na poziomie ulicy i na ścianach zewnętrznych użyto płyt szarozielonych piaskowców karpackich. Posadzka peronu wykonana jest z różowego granitu karkonoskiego, stanowiącego tło dla geometrycznych wzorów z czerwonego gnejsu szwedzkiego. Z szarych granitów strzegomskich sporządzono stopnie schodów, posadzkę antresoli oraz pas bezpieczeństwa wzdłuż torów.

Stacja metro Pole Mokotowskie
posadzka z granitu strzegomskiego

Kolejnym celem wycieczki jest Marszałkowska Dzielnica Mieszkaniowa, określana mianem MDM-u, przy budowaniu której użyto dużej ilości krajowych kamieni naturalnych. Z jurajskiego piaskowca szydłowieckiego wykonano okładziny budynków. We fragmentach elewacji i posadzkach lokali zastosowano różowe granity karkonoskie, granity strzegomskie oraz sjenity. Z sudeckich piaskowców ciosowych wykonano kandelabry przy Placu Konstytucji. Postacie robotników, umieszczone od ulicy Marszałkowskiej, wyrzeźbiono z wapienia pińczowskiego.

MDM - Marszałkowska Dzielnica Mieszkaniowa
po lewej okładzina budynków z piaskowca szydłowieckiego,
po prawej kandelabry z piaskowca ciosowego

Z podobnych materiałów kamiennych wzniesiono Pałac Kultury i Nauki. W elewacji zewnętrznej zastosowane wyłącznie kamienie krajowe: piaskowce szydłowieckie, wapienie pińczowskie, granity karkonoskie i strzegomskie.
Wnętrza Pałacu wykona z wapieni świętokrzyskich i dębnickich, marmurów sudeckich, jak również z różnobarwnych marmurów z Kaukazu i Uralu oraz granitów labradorytów z terenów Ukrainy.

Pałac Kultury i Nauki
posadzka z czarnego wapienia dębnickiego
i marmurów sudeckich.

Piątym obiektem na trasie wycieczki jest budynek Banku Gospodarstwa Krajowego, stanowiący ciekawy przykład zastosowania w budownictwie andezytu pienińskiego. Oblicowano nim zewnętrzną elewację gmachu.
Do dekoracji wnętrza budynku wykorzystano głównie wapienie świętokrzyskie oraz rzadko spotykane alabastry z Podola.

Bank Gospodarstwa Krajowego
elewacja zewnętrzna z andezytu pienińskiego

Zmierzając w kierunku Kolumny Zygmunta, ostatniego celu tej wycieczki geologicznej, przechodzimy obok budynków Krakowskiego Przedmieścia i rzeźby lwów strzegących wjazdu na teren Pałacu Prezydenckiego wykonanych z charakterystycznych dla warszawskiej architektury jasnoszarych piaskowców szydłowieckich.

Kolumna Zygmunta jest najstarszym świeckim pomnikiem warszawskim, zbudowanym w latach 1643-1644. Pierwotnie pomnik ustawiono na 22 m kolumnie z kieleckiego zlepieńca wapiennego, nazywanego od tego czasu zygmuntowskim. W wyniku przebudowy w 1887 r. kolumnę z „zygmuntówki” zastąpiono włoskim, różowym granitem baweńskim. Kolejne zmiany wprowadzono w trakcie powojennej odbudowy Warszawy. Trzon kolumny sporządzono z granitu strzegomskiego. Podstawę wykonano ze sjenitu Przedborowa. Obecnie, dwa poprzednie trzony kolumny można obejrzeć przy murach Zamku Królewskiego (od strony trasy W-Z).

Najstarsza kolumna Zygmunta
zlepieniec zygmuntowski.

• Tekst:
  Elżbieta Tołkanowicz i Michalina Ścibisz
  
  
• Zdjęcia:
  Andrzej: Szymkowiak i Michalina Ścibisz
  
  
• Projekt graficzny:
  Lidia Adach i Michalina Ścibisz

GEOTROP- Geologia Warszawy

Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy.
www.pgi.gov.pl