Wisła

U brzegu Wisły (fot. Norbert Piwowarczyk)

Warszawa od początku swego istnienia (ok. 1300 roku) stała się grodem kasztelańskim. W tym czasie charakter rzeki był inny niż obecnie. Małe wahania sezonowe poziomu szeroko rozlanych w dolinie wód sprzyjały zbliżaniu się osadnictwa do brzegów rzeki, pozwalały na bezpieczne prowadzenie prac rolnych na żyznych madach, a także na rozwój hodowli wykorzystującej lasy łęgowe i łąki nadbrzeżne. Z biegiem czasu charakter rzeki zaczął się zmieniać. Badania historyczne wskazują na to, że gwałtowne zachwianie równowagi hydrograficznej nastąpiło w XIII w. Wyraziło się ono w częstych i groźnych powodziach, o których piszą kroniki z XIII, XIV i XV wieku. Zanikło spokojne i rozlewne lustro wody sprzyjające we wczesnym średniowieczu ustaleniu się osadnictwa na niskim tarasie doliny rzeki. Wisła niszczyła grody posadowione zbyt nisko nad wodą lub wręcz na kępach rzecznych. Taki los spotkał grody w Demblinie naprzeciw Opatowca, Zawichoście, Sieciechowie i prawdopodobnie w Solcu Sandomierskim. W drugiej połowie średniowiecza rolnicy i hodowcy szukali bezpieczniejszych miejsc osiedlania się na wyżej położonym tarasie nadzalewowym. Dodatkowym czynnikiem było to, że wylewy wiślane zmieniały często koryto głównego nurtu, powodując powstawanie ostrowów porośniętych lasem i zakrzaczonych kęp odciętych od pierwotnego brzegu i do dziś nieraz noszących nazwę wsi na nim położonych. [...]

W okresie bezpośrednio po drugiej wojnie światowej prowadzono głównie prace remontowe niezbędne dla usunięcia zniszczeń wojennych. Poza tym międzywale Wisły warszawskiej stało się wysypiskiem gruzu wywożonego ze zniszczonego miasta. Wpłynęło to dość znacznie na ukształtowanie lewego brzegu koryta oraz obszaru międzywala. Odcinek ten cechuje bardzo duża koncentracja przepływów wielkich wód, których koryto jest zwężone w stosunku do Wisły Środkowej o ok. 50%. Powstał tzw. "Gorset Warszawski". Przewężenie koryta wód wielkich w Warszawie istniało także w przeszłości, lecz wówczas wynikało bardziej z naturalnego ukształtowania koryta niż z jego zabudowy. Stan dzisiejszy jest efektem zawężenia w stosunku do innych odcinków rzeki. Rozstaw wałów przeciwpowodziowych zmniejsza się tutaj do 400 m, co stanowi ok. 2,5 raza mniej niż teoretycznie potrzebna szerokość dla przeprowadzenia wielkich wód.