Ustrój samorządowy

Spośród trzech projektów, które rozpatrywano w dyskusjach o ustroju Warszawy na przełomie 1993 i 1994 roku, najbardziej, w moim przekonaniu, odpowiadał powyższym kryteriom "wstępny projekt ustawy o ustroju m.st. Warszawy i o Warszawskim Zespole Metropolitalnym". Projekt ten przedstawiony przez wojewodę warszawskiego, prezydenta Warszawy i przewodniczącego Sejmiku został przekazany odpowiednim władzom, celem przedłożenia go na ścieżkę legislacyjną. Został on wykorzystany jako podstawa ustawy o ustroju Warszawy uchwalonej 25 marca 1994 roku.

Jakie były najważniejsze wyróżniki tego aktu prawnego?

Sednem nowego ustroju było utworzenie gminy Centrum w granicach zbliżonych do granic Warszawy przedwojennej. Intencją było wyodrębnienie centrum funkcjonalnego, obszarów intensywnie zurbanizowanych, powiązanie lewo- i prawobrzeżnego miasta. Gmina Centrum licząca około 1 miliona mieszkańców została podzielona na siedem dzielnic (z możliwością dalszych podziałów) celem dekoncentracji zarządzania w odniesieniu do spraw lokalnych. Obszar tej gminy był względnie jednorodny, jeśli idzie o sytuację prawną terenów. Były to tereny skomunalizowane na podstawie dekretu z 1945 roku.

Wyodrębniono ponadto 10 gmin dookolnych o względnie jednorodnym sposobie zagospodarowania, przy dużej rozpiętości liczby mieszkańców (od 12 tysięcy do 140 tysięcy). Łącznie z gminą Warszawa–Centrum tworzą one obligatoryjny Związek Komunalny.

Stanisław Wyganowski

W praktyce Warszawa jest swoistą federacją jedenastu gmin znajdujących się w jej granicach administracyjnych. Taki stan rzeczy ma zarówno plusy, jak też minusy. Do zalet obecnego ustroju należy, przede wszystkim, poczucie mieszkańców obrzeży miasta, że mają większy wpływ na los zamieszkanych przez siebie peryferyjnych osiedli. Tworzy się patriotyzm lokalny, który jest siłą napędową wielu obywatelskich inicjatyw. Minusem jest natomiast osłabienie koordynującej funkcji centralnych władz miasta, a tym samym chaos w gospodarce przestrzennej, pogłębiające się trudności komunikacyjne i zanik wielu funkcji ogólnomiejskich. Dnia 5 czerwca 1998 r. Sejm przyjął m.in. dwie ustawy związane z wprowadzoną 1 stycznia 1999 r. reformą administracyjną państwa; ustawę powiatową i ustawę wojewódzką. Na ich podstawie powstało województwo mazowieckie z siedzibą władz w Warszawie oraz powiat warszawski. Obszar powiatu warszawskiego dokładnie pokrywa się z obszarem m.st. Warszawy. Warszawa nie jest jednak miastem na prawach powiatu. Oznacza to, iż w Warszawie istnieją oddzielne władze powiatowe z radą powiatową, zarządem ze starostą na czele oraz urzędem powiatowym (starostwem), przy czym powiat warszawski jest tzw. powiatem ziemskim, co odróżnia Warszawę od wszystkich innych miast RP o ludności powyżej 100 tys. Tak więc obszar w granicach administracyjnych Warszawy podlega przepisom prawnym, na mocy których funkcjonuje pięcioszczeblowy samorząd terytorialny, a jeżeli dodać tzw. samorządowe województwo, to ustrój jest sześcioszczeblowy.

Lech Królikowski